Na co dzień spędzamy wolny czas w gronie rówieśników. Mamy wspólne tematy, zainteresowania i rytm dnia. Zastanówmy się, co w życie naszej miejscowości mogą wnieść działania, które spotykają osoby w różnym wieku. Czy to może być fascynujące?
Dlaczego warto?
Żyjemy w czasach, kiedy mamy coraz mniej okazji do kontaktów z ludźmi starszymi. Znikają rodziny wielopokoleniowe. Świat zmienia się na tyle szybko, że wiedza gromadzona przez całe życie, szybko się dezaktualizuje. Seniorzy nie są już postrzegani jako „skarbnica wiedzy i mądrości”. Coraz częściej młodzi ludzie stawiają pytanie „skoro starsi nie obsługują komputera, to czego mogą mnie nauczyć?”. Proces ten ciekawie opisała amerykańska antropolożka Margaret Mead, określając, iż żyjemy w czasach „kultury prefiguratywnej”, kiedy to starsi uczą się od dzieci, chociażby tego, jak odnaleźć się w świecie nowych technologii i nadążyć za zmianami. Brak naturalnych przestrzeni do kontaktów wielopokoleniowych w rodzinie, w przestrzeni miasta czy wsi sprawia, że młodzi i starsi mało o sobie wiedzą, rzadko współpracują. Po obu stronach rodzą się stereotypy .
Warto spotkać młodych i starszych, aby przełamywać stereotypy, konfrontować różne spojrzenia, wymieniać się wiedzą i umiejętnościami i wspierać w tych obszarach, gdzie młodzi i starsi mogą się uzupełniać. Brzmi to może banalnie, ale tym bardziej warto to sprawdzić w praktyce.
Co można robić międzypokoleniowo?
Właściwie wszystko. Młodzi i starsi w naturalny sposób mogą się spotkać w różnych działaniach: w klubie rowerowym, w trakcie akcji sąsiedzkiej czy na scenie teatru. Łącznikiem jest w takich wypadkach wspólna pasja czy zainteresowania. Jeśli chcecie zrobić coś międzypokoleniowo, to przede wszystkim musicie wiedzieć dokładnie, jaki jest cel tego działania? Czemu konkretnie spotkanie tych dwóch grup ma służyć? Czy chcecie wspólnie ze słuchaczami uniwersytetu trzeciego wieku zagospodarować czas dzieciakom z zaniedbanej dzielnicy? Czy też dowiedzieć się więcej o historii swego miasta? A może chcecie włączyć seniorów w działania wokół Dni Równości, bo to dla was ważna sprawa?
Przykładowe obszary działań międzypokoleniowych
- praca ze wspomnieniami, lokalną historią
- praca wokół tradycji, obrzędów
- działania sąsiedzkie, integrujące różne grupy wiekowe
- inicjatywy obywatelskie (mieszkańcy w różnym wieku łączą siły, aby rozwiązać ważny problem)
- inicjatywy skupiające pasjonatów danej dziedziny w różnym wieku
- inicjatywy artystyczne czy edukacyjne umożliwiające konfrontację spojrzeń i wymianę umiejętności osób w różnym wieku (np. teatralne, plastyczne etc)
- wolontariat seniorów na rzecz dzieci (korepetycje, prowadzenie zajęć, czytanie dzieciom książek, wsparcie wychowawcze)
- wolontariat seniorów na rzecz młodzieży z problemami wychowawczymi
- wolontariat młodych osób na rzecz starszych, samotnych
- działania wokół nowych technologii (młodzi przewodnikami starszych po świecie techniki)
- inicjatywy rodzinne, wzmacniające więzi wielopokoleniowe
Jak budować spotkanie międzypokoleniowe?
Przeprowadzić dobry międzypokoleniowy projekt, nie jest wcale łatwo. Musicie odpowiedzieć na potrzeby dwóch bardzo różnych grup i znaleźć punkt wspólny, który sprawi, że i seniorzy i młodzi będą chcieli wspólnie spędzić czas i uda się przy tym osiągnąć jakąś ważną społecznie zmianę. Nie jest to łatwe.
1 - Wspólne planowanie
Działania międzypokoleniowe najlepiej zaplanować wspólnie. Projekty wymyślone przez młodych dla starszych (i odwrotnie) bez rozpoznania wzajemnych potrzeb najczęściej nie sprawdzają się. Rozmijają się z rzeczywistymi oczekiwaniami uczestników. Jeśli do współpracy chcecie włączyć konkretne osoby czy grupy, warto spotkać się i wspólnie przedyskutować pomysły na działanie, zebrać uwagi i propozycje. A jeśli z różnych powodów takie spotkanie nie jest możliwe, możecie w inny sposób zebrać potrzebne wam informacje: np. podczas wizyty w klubie seniora czy na UTW, przeprowadzając ankietę czy wywiad wśród starszych mieszkańców. Z naszych doświadczeń wynika, że dobrze sprawdzają się projekty wymyślane i zarządzane przez międzypokoleniową parę – i do tego zachęcamy.
2- Szacunek i wzajemne zrozumienie
Budowanie relacji między osobami młodymi i starszymi musi opierać się na otwartości, wzajemnej ciekawości i poszanowaniu różnic. To właśnie te różnice mają pozytywny wpływ na dynamikę projektu, sprzyjają wymianie wiedzy, poglądów i umiejętności.
3 - Korzyści dla obu stron
Dobry projekt międzypokoleniowy jest ciekawą przygodą dla obu stron. Nie ma tutaj miejsca na „poświęcanie się”, czy „uczestniczenie z obowiązku”. Dlatego zawsze warto zadać sobie pytanie: „Czy to jest ciekawe, atrakcyjne dla młodzieży, jakie korzyści z tego wyniesie?” i odwrotnie „Czy to jest ciekawe dla starszych, w jaki sposób skorzystają z tego projektu?”. To jest najlepszy test.
4- Wyjść poza stereotyp
Projekt międzypokoleniowy powinien przełamywać utarte wyobrażenia na temat ludzi młodych i starszych. Stwarzać przestrzeń do poznawania się, ustalenia nowych ról. Niestety bardzo wiele projektów zamiast łamać stereotypy, umacnia je i wtłacza starszych i młodych w stereotypowe role „przynudzającego staruszka” czy „niewychowanego młodego”. I właśnie tego za wszelką cenę powinniście unikać.
5 - Wzajemna wymiana
Projekt międzypokoleniowy powinien zakładać wymianę dwukierunkową: młodzi uczą się czegoś od starszych i na odwrót. Należy unikać sytuacji, kiedy to tylko jedna ze stron stawia się wyraźnie w pozycji nauczyciela „my starsi nauczymy młodych dobrego wychowania” czy też „my młodzi nauczymy starszych komputera ”. Aby projekt się udał, starsi muszą wyrzec się dydaktyzmu i pouczania młodzieży, a młodzi poczucia wyższości i pobłażliwego traktowania starszych.
6 - Pracujmy warsztatowo
Najważniejszym celem projektów międzypokoleniowych jest budowanie relacji między ludźmi, wzbudzanie pozytywnych emocji wśród uczestników. Dlatego też najlepszą formą pracy są systematyczne działania warsztatowe, w małych grupach. W projekcie, w którym uczestniczą dzieci z trzech klas szkolnych i liczny klub seniora, trudno zbudować intymną atmosferę i przeprowadzić wspólne działanie.
Nie wszystkie spotkania w projekcie muszą być wspólne. Czasami istnieje wręcz potrzeba przygotowania młodych do kolejnego etapu jakim będzie współpraca ze starszymi (np. jeśli młodzi mają zbierać wspomnienia od starszych mieszkańców, powinni przejść przez warsztaty dziennikarskie czy historyczne).
7 - Wybór uczestników
Zastanówcie się, do kogo konkretnie wasza propozycja jest skierowana? Jakich cech czy umiejętności oczekujecie od uczestników? Warto tutaj pamiętać, że osoby starsze nie są jednorodną grupą – różnicuje je nie tylko rozpiętość wieku czy wykształcenie, ale także doświadczenia życiowe i zawodowe czy stan zdrowia. Zastanówcie się czy szukacie seniorów, którzy lubią pracować z dziećmi czy też np. emerytowanych dziennikarzy czy osób posiadających bogatą wiedzą historyczną .
8 - Obawa przed obciachem
Bywa też tak, że udział dzieci czy młodzieży we wspólnych działaniach z osobami starszymi może być postrzegany przez rówieśników jako obciach (zwłaszcza wśród młodych osób z trudnych środowisk). Podobna sytuacja czasem ma miejsce w przypadku działań, które koncentrują się wokół pracy z tradycją, ludowymi obrzędami. Jeśli młodzież postrzega tradycję jako „obciach” , trzeba się wówczas dobrze nagimnastykować, aby w tej grupie wykreować modę na tradycję. Taka sytuacja może utrudniać rekrutację czy prowadzić do wykruszenia się uczestników. Na pewno jest to dobry temat do rozmowy.
Przykłady i inspiracje
Jedna ulica. Tysiące wspomnień - Łukasz Szczepański (27 lat) i Hanna Stosio (61 lat) zaprosili seniorów i licealistów do odtworzenia historii jednej z ulic w Stoczku Łukowskim. Dziś ruchliwej drogi przelotowej, a kiedyś pełnej drewnianych domów, nietypowych sklepów i punktów usługowych. Starsi opowiedzieli historie obiektów uwiecznionych na starych zdjęciach, nagrali osobiste wspomnienia o nieistniejącej już łaźni, sklepach czy kawiarniach. Tych opowieści można było posłuchać (na odtwarzaczach MP3) na specjalnym spacerze zorganizowanym dla mieszkańców. Powstała mapka i broszura o historii tej ulicy. Podczas cyklicznych spotkań młodzież uczyła seniorów cyfrowej obróbki zdjęć, obsługi skanera czy pisania e-maili i wyszukiwania wiadomości w Internecie. Projekt realizowany był przy wsparciu Miejskiego Ośrodka Kultury.
Emocjonalna mapa dzielnicy - Młode dziewczyny z feministycznego kolektywu UFA w Warszawie postanowiły zaprosić starsze mieszkanki Muranowa do wspólnego poznawania historii dzielnicy i zacieśnienia sąsiedzkich więzi. Uczestniczki projektu wzięły udział w warsztatach fotograficznych, plastycznych, sitodruku, a następnie sfotografowały ważne dla nich miejsca na Muranowie. Zwieńczeniem projektu była emocjonalna mapa Muranowa wykonana na kilkumetrowym płótnie przy wykorzystaniu różnych technik plastycznych.
Kurs upiększania świata - pani Renata Kiełbińska zaangażowała do współpracy dwie, do tej pory zupełnie obce dla siebie grupy – młodych ludzi zainteresowanych techniką graffiti i seniorów odwiedzających osiedlowy klub. Po sześciu miesiącach wspólnych warsztatów graffiti i zajęć architektonicznych, międzypokoleniowa brygada przeprowadziła gruntowną rewitalizację placu przed klubem i pomieszczeń klubu. Plac ze zdewastowanego zmienił się w przyjazne miejsce wypoczynku z oryginalnymi ławkami – zaprojektowanymi i wykonanymi przez uczestników warsztatów oraz z miejscem do malowania graffiti. Podsumowaniem działań był piknik z udziałem ponad 150 mieszkańców połączony ze wspólnym posadzeniem symbolicznego drzewka.
Wkrętariusze - Usterka? Żaden problem. Seniorzy mieszkający na osiedlu Brzeźno w Gdańsku mogą w końcu zapomnieć o cieknącym kranie, niedziałającym gniazdku i zepsutych drzwiczkach kuchennych. A wszystko za sprawą „Wkrętariuszy”, czyli międzypokoleniowego zespołu wolontariuszy wyposażonego w podstawowe narzędzia do napraw. Seniorzy i młodzież odwiedzają starsze osoby potrzebujące drobnych napraw czy prac porządkowych. Liderami projektu jest Wiesław Siemiński (71) i Agata Chruszcz (25 lat), a organizacją wspierającą Regionalne Centrum Wolontariatu.
Kalejdoskop Umiejętności - Dzieci z Janowic Wielkich miały za zadanie dotrzeć do ciekawych osób starszych w swojej miejscowości. W ten sposób odkryły 23 nietuzinkowe postaci: pana Jana, który kolekcjonuje stare, szklane fotografie, Pana Lucjana, który maluje obrazy i wyrabia zbroje rycerskie, panią Zofię która rzeźbi i wykonuje ozdoby z wikliny, pana Andrzeja, który kolekcjonuje modele samolotów i statków czy starsze mistrzynie haftu. Kolejnym krokiem było przeprowadzenie przez dzieci wywiadów z seniorami i wykonanie zdjęć. Starsi zostali zaproszeni na wspólne spotkania w świetlicy wiejskiej, podczas których opowiadali o swoich pasjach i prowadzili warsztaty dla dzieci. Projekt prowadziła Krystyna Pisarska przy wsparciu Fundacji Czarodziejska Góra.
Pamiętnik mojej babci - pierwsza randka babci i wnuczki? List miłosny sprzed pięćdziesięciu lat a dzisiaj? Na te pytania szukali odpowiedzi uczestnicy warsztatów teatralnych, w których wzięli udział studenci uniwersytetu trzeciego wieku i licealiści ze Szprotawy. Uczestnicy projektu uczyli się, jak można na scenie pokazać różne barwy miłości, jak o niej pisać i mówić. Wspólnie stworzyli scenariusz spektaklu i scenografię. W efekcie przygotowane zostało widowisko słowno-muzyczne. Projekt zrealizowała Elżbieta Plucińska (77 lat) przy wsparciu Szprotawskiego Domu Kultury.
Mała księga opowieści - młoda liderka, Anna Wilkus (24 lat) uruchomiła na Wodzisławskim Uniwersytecie Trzeciego Wieku warsztaty międzypokoleniowe, w których wzięło udział 15 słuchaczy WUTW i 22 przedszkolaków. Przez kilka miesięcy dwie grupy spotykały się regularnie na warsztatach twórczych: literackich i plastycznych. Tak powstała książeczka „Mała księga opowieści” zawierająca opowiadania o codziennych sprawach i emocjach, związanych z domem, rodziną i miłością. Tekstom towarzyszą rysunki dzieci.
Więcej pomysłów na działania międzypokoleniowe:
www.seniorzywakcji.pl - strona Konkursu „Seniorzy w akcji” prowadzonego przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę”
www.accordages-intergeneration.com – ciekawe projekty międzypokoleniowe realizowane we Francji
www.generationendialog.de - ciekawe projekty międzypokoleniowe realizowane w Niemczech
www.centerforip.org.uk – Centrum Praktyk Międzypokoleniowych w Wielkiej Brytanii
Kontakt:
Beata Tokarz-Kamińska
beata.tokarz@e.org.pl
|
